freeodev - Harita bilgisi

HARİTA BİLGİSİ

Yeryüzünün tamamının veya bir bölümünün tam tepeden görüntüsünün, bir ölçekle düzleme aktarılmasına harita denir. Bir çizimin veya şeklin harita özelliği taşıyabilmesi öncelikle şunlara bağlıdır:

Gösterilecek yerin ölçek dahilinde küçültülmüş olması
Tam tepeden görünüşün (kuşbakışı görünüş) sağlanmış olması
Bir düzleme aktarılmış olması.
Haritalarda kullanılan işaretlere ait bir lejantın bulunması gerekir. Bunlar yüzey şekillerini gösteren sembollerdir.
Çok küçük yüzeyleri gösteren haritalarda yön oku bulunmalıdır. Ancak paralellerin ve meridyenlerin verildiği haritalarda yönler kendiliğinden ortaya çıkacağından yön oku verilmeyebilir.

Harita Yapımında Uyulacak Temel Esaslar:

Harita yapımında belirlenecek öncelikli husus haritanın kullanım amacıdır. Çünkü, haritanın ölçeği ile haritada kullanılacak çizim yöntemi ve işaretler kullanım amacına bağlıdır.

Harita yapımında kuşbakışı görünüşün sağlanması esastır. Bunun için hava ve uydu fotoğraflarından yararlanılır. Ancak hava ve uydu fotoğraflarının kendileri harita özelliği taşımazlar. Çünkü, hava ve uydu fotoğraflarının her noktasındaki küçültme oranları aynı değildir. Yani ölçek düzensizdir.

Haritalarda ölçeğin kullanım amacına uygunluğu ve düzenli (haritanın her yanında küçülme oranının eşit) olması esastır.

Haritalar yapılırken kara ve denizlerin yerküre üzerindeki biçimleri ve genişlikleri tam olarak yansıtılamamakta, kara ve denizlerin boyutlarında gerçeğe uymayan bozulmalar olmaktadır. Bu durum, dünyanın şeklinin geoid olmasından kaynaklanmaktadır. Bu tür bozulmalar ancak küreler üzerine yapılmış haritalarda en aza indirgenebilmektedir. Bu nedenle, harita yapımında Yer’in şeklinden doğan bozulmaları (küresel yüzeyi düzleme aktarma) azaltmak amacıyla çeşitli projeksiyonlar uygulanmaktadır.
Küresel yüzeylerin düzleme aktarılmasıyla ortaya çıkan bozulmalara ilişkin sorular gelmiştir. Bu durum, aynı zamanda Yer’in Geoid şeklinin ortaya çıkardığı bir sonuçtur.

HARİTA TÜRLERİ

Haritalar; ölçeklerine ve kullanım amacına göre iki grupta toplanabilir.

Ölçeklerine Göre Haritalar:

Bu grup haritaları dört çeşide ayırabiliriz:

Planlar:

Büyük ölçekli haritalar:

Orta ölçekli haritalar:

Küçük ölçekli haritalar:

Ölçeği 1:20.000’den büyün olanlar, (Paydası 20.000’den küçük)

Ölçeği 1:20.000 ile 1:200.000 arasında olanlar,

Ölçeği 1:200.000 ile 1:500.000 arasında olanlar,

Ölçeği 1:500.000’den küçük olanlardır (Paydası 500.000’den büyük).

Yukarıda verilen sınıflandırma başka şekilde de yapılabilmektedir. Örneğin; küçük ölçekli haritalar 1:1.000.000’dan küçük olanlar için kullanılabilir. Esasen üniversite sınavları için bu sınıflandırma farklılıkları önemli değildir.

Kullanım Amacına Göre Haritalar:

Fiziki Haritalar:

Beşeri

Ekonomik Haritalar:

Siyasi Haritalar:

Özel Amaçlı Haritalar:

Kroki

Kuşbakışı, kabataslak (ölçeksiz) dar alanlara ait çizimlerdir. Krokilerin plan ve haritalardan ayrılmasını sağlayan temel fark ölçeksiz çizilmiş olmasıdır.

Planlarla Harita
lar Arasındaki Farklar:

Ölçekleri büyük (paydası küçük) olan planların ayrıntıyı gösterme gücü fazladır. Haritalar ise daha küçük ölçeklidir.

Planlar beşeri unsurları gösterirler. Örneğin, bir binayı, şehri, tarihi değerleri vs., haritalar ise çok daha çeşitli unsurları gösterir.

Planlar dar alanları (yüzölçümü küçük olan yerleri) gösterirler. Örneğin; bir şehrin planı yapılabilir, ama bir ülkenin planı olamaz.

HARİTALARDA KÜÇÜLTME ORANI (ÖLÇEKLER)

Ölçekler iki şekilde gösterilir:

Kesir Ölçek:

Çezik (Çizgi=Grafik) Ölçek

Harita üzerinde 1 birim uzunluğun gerçekte kaç birim uzunluğa eşit olduğunun bir kesirle belirlenmesidir. Örneğin, 1:100.000 kesirli ölçeğin kullanıldığı bir haritadaki 1 cm’lik uzunluk gerçekte 100.000 cm’ye eşittir ve 100.000 defa küçültme vardır.

Buna göre;

Haritada Gerçekte
1 cm 100.000 cm
1 cm 1.000 m
1 cm 1 km
olarak değerlendirilir.

Yatay bir kolon üzerinde, haritadaki bir birim uzunluğun gerçekte kaç birim olduğunu gösterir.

Ölçeklerle İlgili Genel Bilgiler:
Ölçeğin paydasına birim yazılmamasına rağmen, birim türü daima cm’dir.

Ölçeğin paydası kadar küçültme vardır.

Ölçeğin paydası birim olarak cm’dir. Bunu, hangi birim türü isteniyorsa ona çevirip işlem yapmak gerekir.

Ölçeğin paydası büyüdükçe harita küçülür, ölçeğin paydası küçüldükçe harita büyür. Şimdi bu dört özelliği bir örnekle açıklayalım:

1:400.000 ölçek hangi anlamları ifade eder?

400.000 cm olarak birimdir.

400.000 defa küçültme vardır.

400.000 cm = 4 km’ye çevrilebilir.

1:400.000 den daha büyük bir ölçeğe örnek 1:200.000, daha küçük bir ölçeğe örnek 1:600.000 dir.

Yer şekilleri, iklim, doğal bitki örtüleri vs. gibi fiziki özellikleri gösterirler. Haritalar: Nüfus ve yerleşmelere ilişkin özellikleri gösterirler. Ekonomik etkinliklerin dağılışını gösterirler. İdari bölünüşleri gösteren haritalardır. Çok özel konulara yönelik haritalardır. Bunlara askeri haritalar, feomorfolojik haritalar örnek olarak verilebilir.